ساز سنتور به شکل ذوزنقه متساوی‌الساقین ساخته می‌شود و نوع رایج این ساز دارای ۷۲ سیم است که هر ۴سیم از روی یک خرک می‌گذرد و دارای ۱ کوک است و در واقع سنتور دارای ۱۸ خرک است که ۹ تای ان در سمت راست و ۹تای ان در سمت چپ قرار می‌گیرد. سیم‌های این ساز توسط ۲ ترکه چوبی به صدا در می ایند که اصطلاحاً ان را مضراب می‌نامند، ولی باید توجه داشت که سنتور جز سازهای زهی-مضرابی (زهی زخمهای محسوب نمی‌شود)

گمان این است که سنتور از ایران به کشورهای دیگر راه یافته و نام‌های گوناگونی پیدا کرده‌است. سنتور با اندک تفاوتی در شکل ظاهر و با نام‌های گوناگون در خاور و باختر جهان وجود دارد.

این ساز را در کشور چین یان کین، در اروپای شرقی دالسی مر، در انگلستان باتر فلای‌ها، در آلمان و اتریش مک پر، در هندوستان سنتور، در کامبوج فی و در آمریکا زیتر می‌نامند که هر کدام دارای وجه تشابهاتی هستند. ساز سنتور در شماری از کشورها مانند ارمنستان و گرجستان نیز رایج هست. همچنین سنتورهای عراقی –هندی- مصری و ترکی که بعضی از آن‌ها حدود ۳۶۰ سیم دارند.

انواع ساز سنتور در ایران

سنتوری که هم اکنون در ایران رایج است اصطلاحاً سُل کوک ۹ خَرَک نامیده می شود که دارای ۷۲ سیم است. تاکنون سنتورهای متفاوتی به لحاظ ساختاری برای کاربردهای گوناگون طراحی و ساخته شده است مانند سنتورهای ۱۰، ۱۱ و ۱۲ خرک، سنتور لا کوک (که از آن بیشتر در تکنوازی ها و بداهه نوازی ها استفاده می شود و در مقایسه با سنتور سُل کوک، صدای زیرتری دارد)، سنتور سی کوک (که ابعاد آن از سنتور لا کوک کمتر است)، سنتور باس، سنتور باریتون، سنتور کروماتیک و سنتور کروماتیک بم.

سنتور از نظر محدوده صدادهی یکی از گسترده ترین سازهای ایرانی است اما این ساز دارای تمام فواصل کروماتیک مخصوص موسیقی ایرانی نمی باشد یعنی در عین گستردگی محدود است و محدودیت این ساز به کوک آن برمی گردد.

به طور مثال نوازنده برای نوازندگی از دستگاهی به دستگاه دیگر با مشکل روبرو می شود و برای این کار باید کوک یکی از نت ها را کمی تغییر دهد یا در چنین مواقعی نوازنده مجبور است خرک ها را جلو و عقب ببرد که این باعث عدم توازن بین سیم های سفید و پشت خرک می شود. به دلیل رفع این مشکل، چند سال پیش به پیشنهاد استاد حسین دهلوی، «سنتورهای کروماتیک» و «سنتورهای کروماتیک بم» ساخته شد. سنتور کروماتیک دارای همان میدان صدای سنتورهای معمولی می باشد ولی با خرک های بیشتر (۳۰ خرک) و همین طور دارا بودن تمامی اصوات کروماتیک که کاربرد آن ها بیشتر در ارکسترها است اما این امر انعطاف پذیری ساز را جهت اجرای تکنیک های سرعتی کاهش خواهد داد.

سنتور الکتریک

به خواست تکمیل فواصل کروماتیک میان اصوات و نیز به قصد تأمین اصوات بم، در حدود بیست سال اخیر دو گونه سنتور با شمار زیادتر خرک ساخته شده‌اند. سنتور کروماتیک با همان میدان آوای سنتور معمولی ولی دارای خرک‌ها و اصوات کروماتیک بیشتر است. میدان آوای سنتور کروماتیک بم یک فاصله پنجم بم‌تر از سنتور کروماتیک است و گسترش آن سه اکتاو و نیم است. در دو گونه سنتور کروماتیک، هر صوت بدست سه رشته سیم هم‌کوک حاصل می‌شود. به عبارت دیگر روی هر خرک سه سیم تکیه کرده‌است. از هر دو سنتور کروماتیک و کروماتیک بم استفاده‌های هم‌نوازی می‌شود و در کارهای جدید تکنوازی سنتورهای کروماتیک دیده می‌شود.

در گذشت زمان سنتور چه تغییراتی داشته است؟

ساز سنتور پیشتر با ۱۲ وتر سیم بم و ۱۲ وتر سیم زیر ساخته می‌شد و سنتور ۱۲ خرکی نامیده می‌شد. امروزه سنتور ۱۰ خرک و سنتور ۱۱ خرک نیز ساخته می‌شود. سنتور ۹ خرک رایج‌ترین گونه سنتور است که پر استفاده‌ترین نوع آن سنتور «سُل کوک» است و نت‌های ردیف بر اساس آن نوشته شده‌اند. در سنتور ۹ خرک، چنانچه بر اساس راست کوک تنظیم شود، به ترتیب سیم‌ها از پایین بر مبنای می-فا-سل کوک می‌شوند و برای اجرای گروهی و ارکستر باره است.

اگر شما هم علاقمندید که سازهای خود را خودتان تعمیر کنید و یا نوازندگی را به طور حرفه ای یاد بگیرند می توانید از ما کمک بگیرید. خوشحال می شویم که در این راه یاریتان کنیم با تماس بگیرید.