ساز سه تار یکی از سازه های زهی مضرابی می باشد که از جنس چوب و فلز و زه و یانخ نایلون ساخته می شود.که دارای قسکت های مختلفی می باشد که در ادامه آن را برای شما توضیح خواهیم داد.
کاسهای گلابی شکل و از جنس چوب است و روی دهنه آن صفحه چوبی قرار دارد. این کاسه را هم یک تکه و هم از ترکهای به هم متصل شده چوب میسازند و به منظور زیبایی گاهی طرحهایی با صدف یا استخوان روی آن نصب میکنند. از نظر ساختاری مانند کاسهٔ عود یا تنبور است ولی کوچکتر از آنها و معمولاً از چوب توت ساخته میشود.
صفحه روی سه تار از جنس چوب است و معمولا سوراخهای کوچکی روی آن ایجاد میکنند که خروج صدا را از کاسه طنینی میسر میسازد.
خرک نیز از جنس چوب و به طول تقریبی 4 سانتی متر و ارتفاع 7 میلی متر است. سطح زیرین مسطح آن روی صفحه قرار میگیرد. روی خرک شیارهایی وجود دارد که سیم از روی آن عبور کرده و از هم جدا نگه داشته میشود.
دسته سه تار در مقایسه با کاسه آن باریکتر است و به صورت لولهای تو پُر به قطر تقریبی 2.5 و طول 40 تا 50 سانتی متر از چوب ساخته میشود. روی دسته مسطح و پشت آن نیم دایره است و پردهها روی آن بسته میشوند. دسته سه تار از یک طرف به کاسه و از طرف دیگر به سر پنجه متصل میشود.
پردهها نخهای باریکی از جنس رودهٔ حیوانات و یا ابریشم هستند که در عرض دستهٔ سهتار به صورت سهلایی و چهارلایی بسته میشوند و وظیفهٔ تقسیمبندی فواصل موسیقایی را برعهده دارند. تعداد پردهها ۲۶ عدد است که که یکی از آنها قبل از شیطانک بسته میشود و فاصلهٔ آن با شیطانک در صدای سهتار موثر است. شایان ذکر است امروزه به مدد دیدگاه متجدد اساتید ساخت ساز نظیر استاد محمدرضا ژاله استفاده از پرده هایی از جنس نایلون کمک با ارزشی به نوازندگان سه تار به حساب میآید. چرا که این جنس پرده اولا حرکت دست نوازنده به روی دسته را اسان تر نموده ثانیا اجرای تکنیک ویبره (لرزش) با دست چپ را میسرتر از قبل نموده و ثالثا هیچگونه تغییری بر رنگ صوتی این ساز ندارد.
شیطانک بین قسمت اصلی دسته و پنچهٔ ساز قرار میگیرد و جنس آن از استخوان و یا پلاستیک است. کاربرد شیطانک در هدایت و تقسیمبندی سیمها در قسمت بالای دسته میباشد.
سر پنجه در ابتدای طول دسته و از جنس چوب است و تعداد 4 گوشی دو به دو در طرفین آن قرار گرفتهاند. گاهی داخل سر پنجه را به طرف بیرون خالی میکنند و سیمها مثل سیمهای تار بسته میشوند. گاهی نیز ممکن است سر پنجه در امتداد دسته ساخته شود. در این صورت سیمها به طرف بیرون سرپنجه به دور گوشیها بسته میشوند.
قطعهای است چوبی و گاهی از جنس استخوان که در انتهای بدنه کاسه نصب میشود و گره سیمها به شیار روی آن میافتند.
سه تار دارای 4 سیم فلزی با ضخامتهای متفاوت است. سیم چهارم سه تار را مشتاق علیشاه به آن اضافه کرده است و برخی این سیم را به نام سیم مشتاق میشناسند. سیم یکم یا سیم سفید که از جنس فولاد است. سیم دوم یا سیم زرد نیز از جنس برنز است. سیم سوم یا سیم مشتاق یا زنگ که دقیقا همجنس و هم اندازهٔ سیم یکم است. سیم چهارم که آن هم زرد رنگ است و از دیگر سیمها قطورتر است.
سیم از یک طرف به سیمگیر در انتهای کاسه و از طرف دیگر به گوشیهای کوک شونده در انتهای دسته ساز بسته میشوند. با پیچاندن گوشیها ساز کوک میشود.
آيا مايليد با اين ساز از نزديک آشنا شويد؟
اين امکان براي علاقهمندان فراهم شده تا جهت آشنايي بيشتر با سازهاي مورد نظرشان در جلسهاي با حضور اساتيد آن ساز شرکت کرده و در کنار بحث و تبادل نظر در مورد نکات و چالشهاي يادگيري، با ساز مورد علاقه خود از نزديک آشنا شده و نواختن آن ساز را تجربه کنند. با ما تماس بگیرید.
2 دیدگاه ها
[…] در زمینه اجزای سه تار می توانید به مقاله ای با نام ساز سه تار از چه قسمت هایی تشکیل شده است؟ مراجعه […]
[…] شنوندگان، ساز سه تار را دارای لحن و نوای غمگینی احساس میکنند، اما […]